Aleksander Gierymski (właściwie Ignacy Aleksander) urodził się 30.01.1850. Był jednym z najwybitniejszych przedstawicieli realizmu, prekursor luministycznych i kolorystycznych eksperymentów w malarstwie polskim końca XIX w.Pochodził z rodziny inteligenckiej, od pokoleń osiadłej w Warszawie. Syn Józefa, intendenta budowli wojskowych i Julianny z Kielichowskich, młodszy brat Maksymiliana Gierymskiego (również malarza).W 1867 ukończył III Gimnazjum Rządowe w Warszawie. Wcześnie przejawiał zdolności rysunkowe i malarskie. Pod wpływem atmosfery artystycznej panującej w domu, a może i przykładu brata, Aleksander rozpoczął w 1867 roku kilkumiesięczne studia w Klasie Rysunkowej w Warszawie, zapewne pod kierunkiem Rafała Hadziewicza.W następnym roku zadebiutował, zamieszczając karykatury w wydawnictwie "Mucha", Szkice Satyryczno-Humorystyczne". W maju wyjechał do Monachium zachęcony przez przebywającego tam Maksymiliana. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych w Monachium - w latach 1868-69 u Georga Hiltenspergera, Alexandra Strähubera i Hermanna Anschütza, 1870-72 w klasie kompozycji Karla Piloty`ego.W 1869 wspólnie z bratem uczęszczał do prywatnej pracowni Franza Adama. W tym też czasie zaczął współpracować jako ilustrator z czasopismami warszawskimi (m.in. z "Kłosami"i "Tygodnikiem Ilustrowanym"), z czasem również z niemieckimi i austriackimi.Po krótkotrwałym okresie zainteresowania dla współczesnego malarstwa niemieckiego szybko uległ trwałej fascynacji malarstwem dawnym, co decydująco oddziaływało na kierunek jego późniejszych poszukiwań artystycznych. Latem 1870 roku Gierymski odwiedził wraz z bratem Maksymilianem Warszawę.W 1871 podróżował z Maksymilianem do Włoch. (Wenecja, Werona), gdzie bezpośredni kontakt z włoskim malarstwem renesansowym wywarł istotny wpływ na charakter jego młodzieńczej twórczości. Towarzyszył choremu bratu również podczas jego pobytu w alpejskich miejscowościach kuracyjnych.W 1872 Gierymski ukończył studia w akademii monachijskiej, otrzymując nagrodę za najlepszą kompozycję na zadany temat z utworu Szekspira "Kupiec wenecki", z obowiązkiem malowania z niej następnie dużego obrazu.W związku z chorobą Maksymiliana Gierymskiego towarzyszył mu od marca do września 1873 w miejscowościach kuracyjnych: Meran i Bad Reichenhall, z krótkimi przerwami na wyjazdy do Werony, Monachium i Warszawy. Po kilkumiesięcznej przerwie, spowodowanej pobytami w Bad Reichenhall i Warszawie (w związku ze śmiercią Maksymiliana), Gierymski zamierzał osiedlić się w Neapolu, ale już w grudniu 1874 roku przeniósł się do Rzymu.Pierwsze miesiące 1875 r. spędził w Warszawie. Ów pobyt miał szczególne znaczenie, zarówno dla utrwalenia pozycji Gierymskiego w warszawskim świecie artystycznym, jak i dla jego życia osobistego (krótkotrwała znajomość z H. Modrzejewską). Wówczas zawarł zapewne znajomość z H. Sienkiewiczem i odnowił kontakty ze Stanisławem Witkiewiczem.Po powrocie do Rzymu w połowie 1875 Gierymski podjął studia plenerowe światła i koloru do obrazu Altana.W kwietniu 1879 r., po przelotnym pobycie w Krakowie, Gierymski przybył ponownie do Warszawy, gdzie przebywał do 1884. Początkowa fascynacja dawnym malarstwem weneckim, np. Siesta włoska, 1875 (Muzeum Górnośląskie, Bytom) oraz pracami brata ustąpiła mniej więcej w tym okresie, podjął zaś tam tematykę rodzajową Powiśla, związaną z miastem i jego scenerią i z egzotyką getta żydowskiego. Szczególnie charakterystyczny dla tego okresu był cykl obrazów przedstawiających Żydówkę sprzedającą owoce (Żydówka sprzedająca pomarańcze, Żydówka sprzedająca cytryny), a także Brama na Starym Mieście w Warszawie , Święto trąbek I, 1884, Święto trąbek II, 1888 (Muzeum Narodowe, Warszawa) i kompozycje z nadbrzeży Wisły. Stało się to za sprawą inspiracji młodych pozytywistów, literatów i krytyków, skupionych wokół "Wędrowca".W 1882 został członkiem Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych.W 1884 r. Gierymski związał się z formującą się grupą "Wędrowca", zacieśniając wówczas na wiele lat przyjacielskie kontakty z Stanisławem Witkiewiczem, którego poznał wcześniej w Monachium i Antonim Sygietyńskim. Współpracował z nimi w redakcji "Wędrowca", gdzie zamieszczał liczne ilustracje, przede wszystkim widoki ulic i zaułków miejskich, którym nadawał charakter reportażu krajoznawczo-obyczajowego. Artysta uległ również wówczas teoriom malarstwa realistycznego, lansowanym przez Witkiewicza. Realistyczny temat łączył ze studiami zmian światła w powietrzu o zachodzie słońca i zmierzchu.Poczynając od 1885 przebywał niemal wyłącznie za granicą. Pod koniec 1884 wyjechał na kurację (już wtedy cierpiał na nerwicę, która pod koniec życia artysty przybrała znamiona choroby psychicznej) do Wiednia, następnie wypoczywał nad Morzem Północnym (Blankenberg, Heist am See), a od wiosny 1885 mieszkał we Włoszech (m.in. w Padwie, Wenecji, Florencj i Rzymie). Z tego okresu pochodzą jego pejzaże morskie: Łódź rybacka na brzegu morza, Kuter na brzegu morza, Holowanie kutrów rybackich w Heist am See).W 1888 Gierymski udał się ponownie do Monachium gdzie pozostał do 1890. Z tego okresu pochodzą miejskie pejzaże nocne, np. Plac Wittelsbachów w nocy, 1890 (Muzeum Narodowe, Warszawa). Z Monachium wyjeżdżał na studia plenerowe do Scheissheimu, Kufsteinu, Rattenberga i innych miejscowości tyrolskich. Od tej pory datowały się bliskie kontakty z Ignacym Korwin-Milewskim, jego głównym odbiorcą i mecenasem. W październiku 1890 wyjechał do Paryża w związku ze zleceniem Ignacego Korwin-Milewskiego na namalowanie wieczornego widoku placu Opery. Tu po raz pierwszy na szerszą skalę zetknął się z malarstwem impresjonistów, które próbował adaptować do swej twórczości, i które nie pozostało bez wpływu na jego dalsze eksperymenty w zakresie światła i koloru, np. Wieczór nad Sekwaną, 1893 (Muzeum Narodowe, Kraków). W Paryżu utrzymywał też bliskie kontakty z Brunonem Abdank-Abakanowiczem, korzystając wielokrotnie z jego pomocy. W tym czasie powstały również nokturny paryskie a przede wszystkim: Opera paryska w nocy, Widok Lyonu.Prawdopodobnie w drugiej połowie 1893 r. Gierymski przybył do Krakowa, być może za sprawą H. Rodakowskiego, który wysunął propozycję objęcia przez Gierymskiego katedry malarstwa w reformowanej właśnie krakowskiej Akademii. W Krakowie przebywał do połowy 1894. Często bywał u Włodzimierza Tetmajera w Bronowicach, tam też powstały jego najważniejsze obrazy z tego okresu m.in. Trumna chłopska (Muzeum Narodowe, Warszawa).W końcu lipca 1894 powrócił do Monachium, gdzie pozostał do połowy 1897 roku. Jesienią 1897 Gierymski przybył znów do Włoch i po krótkich pobytach w Wenecji, Palermo i Amalfi powrócił do Rzymu. Malował w tym czasie pejzaże marynistyczne i liczne widoki architektury, np. Wnętrze bazyliki Św. Marka w Wenecji, 1898 (Muzeum Narodowe, Warszawa).Od października 1898 r. do czerwca 1899 oraz latem 1900 r. Aleksander przebywał ponownie w Paryżu dokąd pojechał m.in. dla obejrzenia Wystawy Światowej i gdzie szczególnie silne wrażenie wywarł na nim powtórny kontakt z malarstwem impresjonistów francuskich. Nagła śmierć B. Abdank-Abakanowicza przyspieszyła wyjazd artysty z Paryża do Włoch. Po kilku miesięcznym pobycie w Weronie w końcu 1900 r. Gierymski powrócił do Rzymu. Z Weroną związane są obrazy: Portal katedry w Weronie, Grobowiec Can Grande w Weronie, Zachód słońca w Weronie.Ostatnie miesiące życia Gierymski spędził w Rzymie, gdzie chorego już artystę otoczył opieką rzeźbiarz A. Madeyski. Gierymski zmarł w Manicomio w szpitalu psychiatrycznym przy via Lungara w Rzymie między 6. a 8. marca 1901 roku. Pochowany został tamże na Campo Verano 10.03.1901 (wg księgi Cimitero Monumentale al. Verano). Śmierć jego odbiła się szerokim echem w prasie krajowej i niemal od razu podjęto inicjatywę zorganizowania pośmiertnej wystawy w Warszawie; pozostałe po Gierymskim obrazy przypadły jego siostrzeńcom: Marii i Stanisławowi Kuczborskim.Dorobek artysty, bezkompromisowego w wierności przyjętym założeniom, cechuje wyjątkowa wrażliwość na kolor i światło, niechęć wobec czysto wrażeniowego malarstwa impresjonistów i szukanie obok nich własnych rozwiązań.Malarstwo Aleksandra Gierymskiego inspirowało artystów polskich początków XX w.: J. Pankiewicza, W. Podkowińskiego i kapistów. Największe zbiory posiadają Muzea Narodowe w Warszawie i Krakowie.
